Europa moet het recyclingpercentage van metalen als aluminium, koper, nikkel en andere fors verhogen. Het vervangen van primaire grondstoffen door secundaire is noodzakelijk om in 2050 klimaatneutraliteit te behalen. Strategische metalen spelen in deze transitie een centrale rol. Naast recycling zal er ook geïnvesteerd moeten worden in productiecapaciteit. Dat dringt echter te langzaam door, terwijl tegen 2030 sommige van deze metalen al schaars zullen zijn.
Deze conclusies trekken onderzoekers van de KU Leuven in het rapport Metals for Clean Energy. Ze hebben dit opgesteld in opdracht van Eurometaux. De Europese metaalassociatie heeft de Leuvense universiteit onderzoek laten doen naar de beschikbaarheid van een aantal metalen die een centrale rol gaan spelen in de transitie naar een klimaatneutraal Europa in 2050. De onderzoekers schetsen in het rapport hoe Europa de beschikbaarheid van voldoende grondstoffen tegen die tijd zeker kan stellen.
Wereldwijde klimaatambities stuwen vraag naar bepaalde metalen nog lange tijd
Strategische zorg
Een kritische kanttekening van de onderzoekers is dat er snel gehandeld wordt. Europa zal meer metalen moeten gaan recyclen, investeren in de eigen waardeketens en de levering van basisgrondstoffen voor de metalen op de wereldmarkt zeker stellen. Zowel de coronapandemie als de oorlog in Oekraïne laten zien dat het gebrek aan veerkracht van Europa voor zijn groeiende metaalbehoeften een strategische zorg is geworden.
Sterk groeiende vraag
De onderzoekers hebben eerst de vraagontwikkeling in kaart gebracht. De focus ligt hierbij op metalen die nodig zijn voor de klimaatambities van Europa. Aluminium speelt hierin de grootste rol, gevolgd door koper, nikkel en zink. De verwachting is dat de wereldwijde klimaatambities de vraag naar nieuwe aanvoer van de metalen bijna zal verdubbelen tegen 2050, tot zo’n 75 miljoen ton. Aluminium en koper zullen het meest gevraagd worden, Alleen al de energietransitie gaat zorgen voor een 33% toename van de vraag naar aluminium en 35% van koper. Ook de vraag naar metalen zoals cobalt, lithium en zeldzame aardmetalen zal sterk stijgen vergeleken met het huidige gebruik. Lithium bijvoorbeeld met meer dan 2100%. Voor sommige metalen zal vooral komende jaren sprake zijn van een sterke vraagtoename. Daarna zwakt dit af mede door recycling en circulariteit.
Recycling van aluminium moet naar 60%
Om aan deze vraag te kunnen voldoen, zal er veel meer metaal gerecycled moeten worden, concluderen de onderzoekers. In 2019 kwam bijvoorbeeld 42% van het aluminium uit recycling; dit moet volgens de onderzoekers tegen 2050 zijn toegenomen tot 55 tot 60%. Voor koper geldt hetzelfde: in 2018 werd 55% van het koper in Europa uit recycling gehaald, dat percentage moet naar 66% in 2050. Lithium zou dan voor 45 tot 77% uit recycling kunnen komen. En zeldzame aardmetalen zelfs volledig. De komende 15 jaren zal Europa afhankelijk zijn van winning van de basisgrondstoffen en verwerking ervan in primaire grondstoffen. Tegelijkertijd kan dan de recycling worden vergroot. Vanaf 2040 kan recycling de belangrijkste bron zijn om de behoefte aan metalen mee in te vullen. Het vervangen van primaire grondstoffen door secundaire, levert 35 tot 90% reductie op van de CO2-emissie.
Onzekerheid over Europese plannen
Tegelijkertijd zeggen de Belgische onderzoekers dat Europa moet investeren in de waardeketens van de metalen, zowel in mijnen, productiecapaciteit in Europa als ook in het veilig stellen van leveringen van basisgrondstoffen van buiten Europa. Elke ton aluminium of ander materiaal geproduceerd in Europa heeft namelijk een kleinere carbon footprint dan wanneer er import van buiten Europa plaatsvindt. In het rapport wordt echter gewaarschuwd voor de risico’s doordat er in Europa veel weerstand bestaat tegen winning van grondstoffen. De meeste plannen voor nieuwe mijnen zijn onzeker. Dat komt door gebrek aan lokale acceptatie, technische onzekerheden en andere uitdagingen. Ook de hoge energieprijzen dreigen roet in het eten te gooien. Begin dit jaar is in Europa bijvoorbeeld 35 – 45% van de productiecapaciteit voor aluminium, zink en siliconen stilgelegd vanwege de hoge energieprijzen. Het risico bestaat dat dit tot een permanente sluiting leidt.
De slotconclusie van het rapport is dat Europa een unieke kans heeft om de fundamenten te leggen voor een grotere autonomie wat betreft strategische metalen en tegelijkertijd de duurzaamheid van de strategische metalen te verbeteren. In 2050 zou een circulair Europa zelfvoorzienend kunnen zijn voor 70% tot 100% van de metaalbehoefte.
